Spotkanie 9

Nasze lubelskie szkoły

w latach 1917-1939

1 września 1917 roku otworzyły urszulanki w Lublinie szeroko szkolną bramę. Dzwonek szkolny powitał radośnie pierwsze uczennice. Tego pamiętnego dnia 190 dziewczynek rozpoczęło swą szkolną przygodę. Zapełniły trzyklasową szkołę przygotowawczą oraz pięć pierwszych oddziałów ośmioklasowego gimnazjum. Spora ich gromadka, bo aż 69 uczennic, zamieszkała w lubelskim pensjonacie. W kilka lat później, bo już w roku szkolnym 1924/1925, liczba uczennic wzrosła do 405, pensjonarek do 77.

Pierwszą dyrektorką gimnazjum była przełożona klasztoru m. Cecylia Łubieńska. Po dwóch latach zastąpiła ją m. Aniela Olszewska. Po niej od 1922 roku dyrektorką została m. Salezja Bajerowicz. W latach 1928-1936 powróciła m. Aniela, by w 1936 roku przekazać kierownictwo szkoły młodziutkiej m. Bożenie Szerwentke.

Do 1923 r. zakład naukowo-wychowawczy nosił nazwę Ośmioklasowe Gimnazjum Żeńskie Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Lublinie. Nauczanie było prowadzone według programu gimnazjum typu humanistycznego. Szkoła podlegała Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, które  corocznie powoływało komisję egzaminacyjną do przeprowadzenia egzaminu dojrzałości. W latach 1923-1925 komisje te powoływało Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego, a od 1926 r. do końca istnienia placówki - Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego. W 1924 r. zmianie uległa nazwa szkoły: Gimnazjum Żeńskie Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Lublinie. Pierwsza matura odbyła się w 1921 roku. Zachowało się zdjęcie szczęśliwych  maturzystek z następnego roku.

Maturzystki z 1922 roku

z przełożoną m. Stanisławą Władzińską i dyrektorką m. Anielą Olszewską

Reforma szkolnictwa w 1932 r. przekształciła ośmioklasową szkołę w czteroletnie gimnazjum i dwuletnie liceum typu humanistycznego i przyrodniczego. W 1933 r. otworzono z klas wstępnych sześcioletnią szkołę powszechną, kierowaną początkowo przez m. Irenę Albrecht, w latach 1933-1939 przez m. Michalinę Jedliczkę.

W gimnazjum prowadzono naukę w klasach typu humanistycznego, powstały także klasy z programem ogólnokształcącym. W 1934 r. nastąpiła kolejna zmiana nazwy szkoły: Prywatne Żeńskie Gimnazjum Sióstr Urszulanek w Lublinie. Zarządzeniem z dnia 4 lipca 1936 r. Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego nadał szkole pełne prawa państwowych gimnazjów ogólnokształcących. Od roku szkolnego 1937/1938, obok czteroletniego gimnazjum, funkcjonowało dwuletnie liceum typu humanistycznego i przyrodniczego. Nazwa szkoły brzmiała odtąd: Prywatne Żeńskie Gimnazjum i Liceum Sióstr Urszulanek w Lublinie. W 1939 r. odbyły się pierwsze egzaminy dojrzałości liceum ogólnokształcącego według programu klas typu przyrodniczego i humanistycznego.

Maturzystki z 1939 roku

z przełożoną m. Teklą Busz, dyrektorką m. Bożeną Szerwentke i wychowczynią m. Salezją Bajerowicz

(w drugim rzędzie m. Angela Mroczkiewicz)

Szkoła znana była z wysokiego poziomu naukowego i wychowawczego. Ze strony władz państwowych, zależnie od zmieniających się kierunków polityki w stosunku do Kościoła, bywały mniejsze lub większe trudności, przejawiające się m.in. czasowym odbieraniem najwyższej kategorii praw szkolnych, tzw. kategorii A. Przyszło urszulankom stoczyć niejedną walkę o sprawiedliwą ocenę.

Obie szkoły i internat były pełne, rozwijały się, pomimo trudności finansowych. Okres dwudziestolecia międzywojennego był trudny dla prywatnego szkolnictwa średniego, opartego na zasadzie samowystarczalności. Pauperyzacja społeczeństwa, w następstwie ogólnego kryzysu gospodarczego, odbijała się ujemnie na wypłacalności rodziców. Ale urszulanki dawały sobie i z tym radę. Święty Józef czuwał! Przyjmowano tyle dziewczynek na ile pozwalały warunki lokalowe. W roku szkolnym 1938/1939 uczyło się 594 dziewcząt, choć  od 1937 roku istniało na Podwalu ogólnokształcące liceum sióstr kanoniczek. Wśród jedenastu zakładów urszulańskich Lublin zajmował w tym czasie, pod względem liczby uczennic, trzecie miejsce po Krakowie i Poznaniu.

Życie szkolne, malowane wszystkimi kolorami tęczy, obok nurtu codziennej pracy i obowiązków, niosło ze sobą cudowne przeżycia, dziesiątki przygód, niezapomniane chwile i wiele, wiele serdecznych przyjaźni.

Więź z ukochaną szkołą podtrzymywało, założone w 1927 roku, Koło Byłych Wychowanek i coroczne zjazdy absolwentek. Z racji 10-lecia istnienia szkoły odbył się pierwszy zjazd Koła z udziałem  wielkiego przyjaciela szkoły bp. Mariana Leona Fulmana.

Pierwszy jubileusz szkoły urszulańskiej w Lublinie 1917-1927

W ostatnim roku przed wojną uczennice, absolwentki wraz z Komitetem Rodzicielskim i gronem nauczycielskim, wzięły udział w ogólnourszulańskiej akcji ufundowania samolotu sanitarnego "Św. Urszula" dla uczczenia dwudziestolecia niepodległości Ojczyzny. Uczestnicząc 18 czerwca 1939 roku w uroczystości poświęcenia samolotu przez metropolitę krakowskiego abpa kard. Adama Sapiehę i przekazania go władzom państwowym na Błoniach Krakowskich, nie przypuszczano, że wojna była już tak blisko.

Szkoło, szkoło, gdy cię wspominam,

oczy mam pełne łez - Julian Tuwim

Bibliografia:

ASUL II sygn.1: Akta dotyczące otwarcia Żeńskiego Gimnazjum Sióstr Urszulanek i jego dalszego funkcjonowania,

Witkowska A., Inwentarz archiwum szkół sióstr urszulanek ur w Lublinie, "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne" 81: 2004 s. 398 n.

Oprac. Aleksandra Witkowska osu

Lublin, 1 czerwca 2007 r.